حیات غرب - محمدرضا مقدسی - مقدار چالشی که یک سازمان یا جامعه میتواند مدیریت، کنترل یا تحمل کند، بدون اینکه به عملکرد آن خدشه ای وارد شود، به گونه ای تاب آوری آن اجتماع یا سازمان را نشان میدهد. البته قدرت واکنش و بهبود پذیری یا تطابق و برگشت پذیری به زمان قبل از آسیب یا پس از سوانح و بلایای طبیعی، علاوه بر برخورداری از دانش مدیریت بحران، وابسته و منوط به قدرت تاب آوری است. برای مواجهه کارآمد با تغییرات اجتماعی، اقتصادی، آشفتگی و آسیبهای اجتماعی برخورداری از تابآوری ضرورت است که میتواند شامل خود سازمان دهی، تحمل و حفظ شایستگیها در شرایط سخت و در نهایت توانایی ترمیم و برگشت پذیری عملکرد باشد.
میتوان گفت تاب آوری چیزی نیست که داشتن آن خوب باشد، تاب آوری یک ضرورت است. تاب آوری اجتماعی را میتوان ظرفیت تبدیل و تحول، تطبیق و سازگاری و توان مقابله با تنش و بحرانهای اجتماعی نامید. تاب آوری اجتماعی از ظرفیت و توانایی خاصی در افراد و گروهها، خانواده و جوامع صحبت میکند که عمدتا یادگیری و سازگاری با تغییرات تحمیل شده و همچنین قدرت تطبیق با شرایط و متقضیات را در بر دارد. احیای مهربانی، توسعه سازگاری، قدرت مبتنی بر انعطاف، سرمایه و سازندگی اجتماعی را تقویت میکند وهمزمان موجب و دستاورد تاب آوری است.
زمانی که جامعه ای با نیازهای تازه، خطرات و یا تهدیدها مواجه میشود دچار درهم شکستگی و بحران خواهد شد. از این رو بسیاری از متون بازگشت سریع به شرایط قبل از بحران را تاب آوری نامیده اند.
براین اساس مطالعات تاب آوری ماموریت اصلی خود را برگشت پذیری در سریعترین زمان ممکن، و با حداقل آشفتگی و حفظ شایستگی میداند.
توسعه تاب آوری باعث میشود که امداد و حمایتهای اجتماعی به هنگام و هماهنگ، فراگیر و جامع درحد بهینه اعمال شود. نکته جالب توجه این است که تاب آوری قبل، حین و بعد از وقوع بحرانهای اجتماعی موضوعیت دارد. بنابراین طرح مساله ای به نام تقدم و تاخر تاب آوری و بحران جایز نیست، چراکه تاب آوری در برگشت پذیری، مداخلات و پیشگیری کارساز است.
تاب آوری در بحرانهای اجتماعی نقش عمده ای ایفا میکند و شناخته شدهترین عاملی که با تاب آوری اجتماعی رابطه معکوس دارد آسیب پذیری اجتماعی است، لذا در هر سامانه اجتماعی برای مواجه شدن با تغییرات و تهدیدات باید تمهیداتی لحاظ شود که بتواند به نحو بهینه با آنها مواجهه و مقابله کند.
روانشناسی تاب آوری ناظر بر فرآیندهای روانی اجتماعی است که میتواند شامل تعامل کودک باخانواده، همسالان، محیطهای آموزشی و سایر بزرگسالان خارج از خانه باشد.
بنابراین ترکیب تاب آوری با روشهای بالینی، آموزشی، مددکاری و مشاوره بسترساز و حامی رشد و بالندگی انسان خواهد بود و توسعه تاب آوری است که به پروتکلهای درمانی، مداخلاتی وانواع روشهای توانمندسازی اعتبار میبخشد.
مشارکتهای مدنی و حمایتهای اجتماعی نیز در همه حال بر تاب آوری فردی و سلامت اجتماعی تاثیرات عمیق میگذارند، چرا که باور افراد نسبت به خود در حمایتهای اجتماعی پرورده میشود.
حمایتهای اجتماعی میتواند با تقویت جریان رشد و کاهش اثر صدمات، تاثیر انتخابهای نادرست، اتفاقات تلخ و بلایای طبیعی را کاهش دهد و از این طریق به توسعه تاب آوری اجتماعی کمک کند. چه بسیار از اختلالات رفتاری روانی، آسیبها و گرفتاریهای اجتماعی که از طریق ارتباطات حمایتی و راه حلهای مشارکتی بهبود مییابند. توانمندسازی بر مبنای اندک توانایی به جا مانده از سانحه نیز از دیگر شگفتیهای تاب آوری بر اساس حمایتهای اجتماعی است، که البته حداقل دو ویژگی دیگر شامل ویژگیهای فردی و عوامل خانوادگی را نیز باید در آن لحاظ کرد. باتوجه به آنچه بیان شد پرداختن به موضوع تاب آوری در استان جنگ زده ای چون کرمانشاه که مردم آن شرایط ناگواری را پشت سر گذاشته اند و در زمره استانهای کمتر توسعه یافته قرار گرفته و به لحاظ آمار بیکاری، فقر، اعتیاد و طلاق در رده نخستینهای کشور است، اولویت بسیاری دارد که انتظار میرود مسئولان نگاه ویژه ای به آن داشته باشند.